زارا واگنکنشت، سیاستمدار ایرانی‌تبار و چپ‌گرا در آلمان از سال‌ها پیش مورد توجه افکار عمومی در آلمان است. گرچه حزب واگنکنشت از آرای زیادی برخوردار نیست، ولی او به عنوان نامزد صدراعظمی وارد کارزار انتخابات شده است.زارا واگنکنشت روز ۱۶ ژوئیه سال ۱۹۶۹ در شهر ینا واقع در ایالت تورینگن آلمان از پدری ایرانی و مادری آلمانی متولد شد. طبق برخی گزارش‌ها و مصاحبه‌ها، سارا خردسال بود که پدرش این خانواده را ترک کرد و به ایران بازگشت. سارا واگن‌کشت از صحبت درباره پدر ایرانی‌اش اجتناب میکند و در برخی مصاحبه‌ها گفته که تلاش‌ها و جستجو‌هایش در یافتن پدر ناموفق بوده است.
او در مصاحبه‌ای با بیان اینکه احتمال کمی می‌دهد که پدرش در قید حیات باشد، افزود: «با این وجود تا زمانی که به ایران سفر نکنم نمی‌توانم در این باره اطمینان داشته باشم؛ بیشتر مایل هستم خاطره‌های دوران کودکی را همانطور که بودند، حفظ کنم.»
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
اغلب رسانه‌های فارسی‌زبان نام او را زهرا یا سارا می‌نویسند؛ هرچند که این نام به آلمانی، زارا تلفظ می‌شود. آنگونه که برخی رسانه‌های آلمانی نوشته‌اند، او جز چند کلمه ساده نمی‌تواند به فارسی صحبت کند.
زارا واگنکنشت سال ۱۹۸۸ میلادی دیپلمش را در برلین گرفت و سپس در رشته فلسفه و ادبیات مدرن آلمانی تحصیل کرد و موضوع پایان‌نامه‌اش تفسیر کارل مارکس از فریدریش هگل بود. او اکتبر سال ۲۰۱۲ ضمن دفاع از پایان‌نامه‌اش با عنوان “محدودیت‌های انتخاب؛ صرفه‌جویی در تصمیمات و نیازهای اساسی در کشورهای توسعه‌یافته” موفق به اخذر مدرک دکترا در رشته اقتصاد شد.
به طور مشخص از سال ۱۹۹۱ رسما وارد فعالیت سیاسی و حزبی با گرایش چپ شد و رفته‌رفته بر دامنه فعالیت‌هایش افزود. واگنکنشت ابتدا به عضویت حزب سوسیالیسم دموکراتیک درآمد؛ حزبی که بعدها ضمن ادغام با تشکل موسوم به “کار و عدالت اجتماعی” به نام حزب چپ به فعالیت خود ادامه داد. او سال ۲۰۰۴ میلادی وارد پارلمان اروپا و پنج سال بعد به عنوان عضو حزب چپ‌ها وارد پارلمان آلمان (بوندستاگ) شد. واگنکنشت از جمله از سال ۲۰۱۵ و به مدت چهار سال رئیس فراکسیون چپ‌ها در بوندستاگ بود و سال ۲۰۱۰ نیز با کسب بیش از ۷۵ درصد آراء معاون حزب چپ شد.
او اغلب از مصاحبه‌های تلویزیونی استقبال میکند؛ بسیاری لباس‌های اغلب گرانقمیت او را با گرایش سیاسی‌اش ناهمخوان می‌دانند. برخی رسانه‌های آلمانی، واگنکنشت را سیاستمداری با صورت یخ‌زده توصیف کرده‌اند.
حزب موسوم به “اتحاد واگنکنشت” که سال گذشته با محوریت خود او تشکیل شده در نظرسنجی‌ها از آرای بالایی برخوردار نیست، ولی قرار است واگنکنشت به عنوان نامزد صدراعظمی این حزب کارزار انتخاباتی خود را پیش ببرد.
مواضع سیاسی جنجالی
در عمر سیاسی زارا واگنکنشت موضع‌گیری‌های سیاسی جنجالی و بحث‌برانگیزی به ثبت رسیده است. او از جمله، در جریان بحران پناهندگان در سال ۲۰۱۵ از تصمیم آنگلا مرکل، صدراعظم وقت برای پذیرش صدها هزار پناهجو بویژه از خاورمیانه در حالی به شدت انتقاد کرد که بسیاری از هم‌حزبی‌هایش با این سخنان او هم‌نظر نبودند.
واگنکنشت همچنین بارها صراحتا توقف کمک نظامی آلمان به اوکراین و پیگیری مذاکرات با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه برای دستیابی به صلح را خواستار شده است؛ موضعی که از نظرش کاملا “ضدجنگ” است اما از دید بسیاری از منتقدان و مخالفان، او با چنین مواضعی عملا به راست افراطی در آلمان نزدیک می‌شود؛ شرایطی که از نظر برخی ناظران یادآور این جمله مشهور است که “راست‌گرایی و چپ‌گرایی افراطی، نهایتا جایی به یکدیگر می‌رسند.”
برخی از کارشناسان مسائل سیاسی آلمان بر این باور هستند کە او با توجه به نگاه متفاوتش به‌ویژه در موضوع پناهجویان، رفاه اجتماعی و البته جنگ در اوکراین، احتمالا در میان بخش بزرگی از رای‌دهندگان محافظەکار، حامیان رأی حزب راست پوپولیست ” آلترناتیو برای آلمان” (AFD) و در میان شهروندان ناراضی از وضعیت موجود، دارای پایگاه اجتماعی قدرتمند و فزاینده‌ای عمدتا در شرق آلمان است.
خود واگنکنشت در این‌بارە چنین می‌گوید: «حزب آلترناتیو برای آلمان به آدرسی اشتباه برای ناراضی‌ها از وضعیت موجود تبدیل شدە است. مردم آلمان به آدرس جدیدی نیاز دارند.»
در یکی از مهمترین تحولات در این خصوص، فراخوان مشترک واگنکنشت و آلیس شوراتسر، فعال فمینیستی و مدافع حقوق زنان آلمان برای تظاهرات روز ۶ اسفند سال ۱۴۰۱ در برلین در اعتراض به ارسال سلاح از آلمان به اوکراین، خشم رهبران حزب چپ را برانگیخت.
بیشتر بخوانید: تظاهرات مناقشه‌برانگیز “صلح” در برلین با حضور ۱۳هزار نفر
واگنکنشت در این تظاهرات از جمله گفت که به جای “یک جنگ فرسایشی بی‌پایان با ارسال تسلیحات مدام جدید”، باید به روسیه پیشنهادی برای مذاکره ارائه داد. طبق گزارش‌ها بیش از ۱۳ هزارنفر در این تظاهرات شرکت کردند که رقمی بیش از پیش‌بینی‌های پلیس و مقامات محلی بود.
واگنکنشت در مقابل خشم هم‌حزبی‌هایش اما نه‌تنها از موضع خود پا پس نکشید بلکه این اختلاف‌نظر را دلیلی بر “افول غم‌انگیز” حزب چپ‌ها نامید.
درباره جنگ اسرائیل با شبه‌نظامیان تروریست در غزه نیز واگنکنشت مواضعی اتخاذ کرده که واکنش‌های گسترده‌ای را به همراه داشته است. او از جمله آوریل سال ۲۰۲۴ پس از کشته‌شدن شماری از کارکنان یکی از نهادهای بین‌المللی در غزه، خواستار توقف ارسال سلاح و تجهیزات از برلین به تل‌آویو و البته “تحریم تسلیحاتی” علیه اسرائیل شد.
وقتی واگنکنشت انشعاب میکند
سرانجام در پی بالاگرفتن اختلاف‌نظر زارا واگنکنشت با سران حزب چپ، اوایل آبان‌ماه سال ۱۴۰۲ او ضمن تایید گمانه‌زنی‌ها، در حالی جدایی خود را از این حزب اعلام کرد که از بسیاری جهات، اصلی‌ترین چهره این حزب به شمار می‌رفت.
جدایی سارا واگنکنشت از حزب چپ تنها بە خود او محدود نماند و از مجموع ٣٨ نماینده این حزب در بوندستاگ (پارلمان آلمان) ٩ نفر دیگر او را همراهی کردەاند.
مطالب بیشتر در زمینه انتخابات پارلمانی زودهنگام سال ۲۰۲۵ در آلمان را اینجا بخوانید
زارا واگنکنشت، در کنفرانس خبری خود ضمن متهم کردن سران حزب چپ بە “رفتار غیر مسئولانه” گفت: «این (خروج از حزب چپ) یک تصمیم آسان نبود اما خواستە بسیاری از مردم از من بود. آلمان به یک شروع سیاسی جدید نیاز دارد. مردم می‌خواهند وضعیت از لحاظ سیاسی تغییر کند.»
زارا واگنکنشت سرانجام از ژانویه ۲۰۲۴ حزبی تازه به نام “اتحاد زارا واگنکنشت” تأسیس کرد و از آن پس، با فراغ بال بیشتری مواضع سیاسی خود را ابراز کرد؛ مواضعی که بسیاری آن را “پوپولیستی” می‌نامند.
بیشتر بخوانید: استقبال از زلنسکی در پارلمان آلمان؛ بایکوت دو حزب چپ و راست
از جمله این اقدام‌ها، خردادماه سال ۱۴۰۳ “اتحاد زارا واگنکنشت” (BSW) با صدور بیانیه‌ای سخنرانی ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در پارلمان آلمان را بایکوت کرد. این بیانیه در ادبیاتی تند علیه زلنسکی تاکید کرد که او “در حال حاضر به ترویج یک مارپیچ بسیار پرخطر دامن می‌زند و از بروز یک درگیری هسته‌ای با پیامدهای ویرانگر برای تمام اروپا هم ابایی ندارد و از این رو، نباید از او با یک مراسم خاص در بوندستاگ آلمان تجلیل کرد.”
نگرانی از قدرت گرفتن راست‌گراها و چپ‌گراهای تندرو
نگرانی‌ها درباره قرابت‌های فکری و سیاسی حزب واگنکنشت و راست‌گراهای تندرو در آلمان همچنان ادامه دارد؛ بویژه آنکه برخی نظرسنجی‌ها از افزایش اقبال عمومی نسبت به حزب تازه‌تاسیس واگنکنشت و راست‌گراهای تندرو خبر می‌دهند.
از جمله آنها در انتخابات ایالت براندنبورگ آلمان که روز ۲۲ سپتامبر سال ۲۰۲۴ برگزار شد، حزب راست‌گرای “آلترناتیو برای آلمان” بیش از ۲۹درصد از آرا را کسب کردند. این نتایج در حالی به‌دست آمد که بنا بر اعلام شماری از نهادهای مدنی در این ایالت، در جریان کارزارهای انتخاباتی “جو ضدمهاجر و ضدپناهجوی گسترده‌ای” به راه افتاده بود.
منتقدان مثلا به نظرسنجی موسسه فورسا در اکتبر سال ۲۰۲۴ اشاره می‌کنند که طبق آن، در میان طرفداران حزب آلترناتیو برای آلمان (AfD)، ۷۵ درصد با حمایت اسرائیل از طریق تسلیحات مخالف هستند و در میان رای‌هندگان به حزب “اتحاد سارا واگنکنشت” حتی ۸۵ درصد با ارسال تسلیحات به اسرائیل مخالف کردند؛ آماری که با توجه به اظهارات تند واگنکنشت علیه اسرائیل و جنگ در غزه، چندان جای تعجب ندارد.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
محافل و نهادهای یهودی نیز بارها نگرانی خود را از قدرت یافتن تندورهای چپ و راست در آلمان ابراز کرده‌اند.
بیشتر بخوانید: ۲۳ فوریه؛ چهارمین انتخابات پارلمانی زودهنگام در تاریخ آلمان
در مجموع، واگنکنشت در صحنه سیاسی آلمان با ادغام سیاست‌های اقتصادی چپ و رویکرد‌های فرهنگی راست‌گرایانه (بویژه در زمینه مخالفت با مهاجران) به همان اندازه که موافقان پرشماری دارد، منتقدان و مخالفان زیادی نیز روبروی خود می‌بیند.
البته رویکرد احزاب متعارف و قدیمی در قبال حزب راست پوپولیست آلترناتیو برای آلمان بایکوت، عدم همکاری و ائتلاف و دورنگهداشتن آن از قدرت حتی در سطح مناطق و ایالات است، در حالی که حزب واگنکنشت در زمره احزابی به شمار می‌رود که ائتلاف و همکاری با آن با مانع چندانی روبرو نیست، چنان که همین حالا هم در دو ایالت در شرق آلمان جزیی از دولت‌های این ایالات است. این که در سطح سراسری تا چه حد ائتلاف و همکاری با این حزب موضوع روز شود بیش از همه به نتایج آرای این حزب بستگی خواهد داشت.
زارا واگنکنشت سیاستمداری ۵۶ ساله است که برای ایرانیان، تبار ایرانی‌اش جلب توجه میکند؛ برای آلمانی‌ها، مواضع جنجالی‌اش که گاه در قالب هیچ حزب و گروهی نمی‌گنجد؛ و برای جامعه جهانی نیز تاکیدهای پرشمارش مبنی بر اینکه مسیر آلمان باید تغییر کند.
