ثبت نام وحید حقانیان در انتخابات ریاست جمهوری دوره چهاردهم بار دیگر نام او را بر صدر خبرها نشانده است. درباره او که زمانی دست راست علی خامنه‌ای و نفر اول بیت رهبر به شمار می‌رفت، چه می‌دانیم؟ یادداشتی از یوحنا نجدی.سید وحید حقانیان، فرزند سید حسن و فاطمه‌سادات خوانساری، متولد میانه‌های بهمن‌ماه سال ۱۳۴۰ در جنوب غربی تهران است؛ تبار خانوادگی‌شان اما به اصفهان می‌رسد. مرد مرموز بیت علی خامنه‌ای که سال‌ها از او در کنار مجتبی خامنه‌ای به عنوان اصلی‌ترین چهره‌های بیت رهبر جمهوری اسلامی نام برده می‌شد، حالا بیش از گذشته از پرده برون آمده؛ به قول خودش از “لایه مغز نظام”.
چهره‌ای آن‌چنان مرموز که تا مدت‌ها کسی نام کاملش را نمی‌دانست و حتی برخی او را “وحیدی”، “سردار وحید” و “حاج وحید” هم می‌نامیدند.
آشنایی با خامنه‌ای
حدودا ۱۸ ساله است که به عضویت حزب جمهوری اسلامی درمی‌آید. در این حزب است که او با شماری از مقام‌های نظام نشست و برخاست می‌کند و از جمله راننده عبدالله جاسبی می‌شود. سابقه آشنایی وحید حقانیان با علی خامنه‌ای به همین زمان بازمی‌گردد. گفته می‌شود که حقانیان زمانی راننده شخصی خامنه‌ای بوده است و کم‌کم اعتماد کامل او را جلب می‌کند؛ راننده‌ای که به مقام نماینده ویژه رهبر رسید.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
دو برادر به نام‌های حمید و مجید دارد. همسرش زهرا سادات علوی است. حمید حقانیان، برادر وحید نیز با مرضیه سادات علوی ازدواج کرده و به این ترتیب، حمید و وحید، باجناق هم هستند. حمید حقانیان البته پاییز سال ۱۴۰۲ درگذشت.
بیشتر بخوانید: درباره مجتبی خامنه‌ای چه می‌دانیم؟
وحید حقانیان پس از انقلاب ۱۳۵۷ ابتدا عضو “گروه‌های ضربت” در کمیته‌ها در مناطق غربی تهران می‌شود. دست‌کم از سال ۱۳۶۳ به عضویت سپاه پاسداران در می‌آید و در میانه‌های دهه ۱۳۶۰ عمدتا در فعالیت‌های امنیتی مرتبط با سپاه پاسداران حضور دارد؛ مشخصا در فرماندهی گشت ثارالله سپاه در پادگان امام علی از سال ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۶. رسانه‌های نزدیک به نهادهای امنیتی ایران نوشته‌اند که او علی‌رغم سال‌ها حضور در سپاه، هرگز درجه نظامی دریافت نکرده است.
مطالب بیشتر در زمینه مرگ ابراهیم رئیسی و انتخابات سال ۱۴۰۳ را اینجا بخوانید
درباره سابقه حقانیان گفته می‌شود که در جنگ ایران و عراق از جمله سال ۱۳۶۶ در عملیات بیت‌المقدس حضور داشته و مجروح شده است؛ موضوعی که باعث شده تا بسیاری از افراد و رسانه‌های امنیتی در جمهوری اسلامی، وحید حقانیان را با ضریب اطمینان بیشتری “سردار وحید” بنامند؛ لقبی که البته درباره آن تردیدهای فراوانی وجود دارد.
آبان‌ماه سال ۱۳۹۶ عبدالله گنجی، مدیرمسئول وقت روزنامه جوان، نزدیک به سپاه پاسداران، درباره وحید حقانیان نوشت که «ایشان نه تنها سردار سپاه نیستند که هیچ عضویتی در نیروهای مسلح نداشته و ندارند.»
ورود به بیت و پله‌های ترقی
تا جایی که می‌دانیم وحید حقانیان از اوایل دهه ۱۳۷۰ تنها چند سال پس از رهبر شدن خامنه‌ای، وارد بیت رهبری شد و عمدتا در “دفتر بازرسی ویژه” خامنه‌ای حضور داشت. در شماری از تصاویر منتشرشده از دیدارهای خامنه‌ای در اوایل دهه ۱۳۷۰، مثلا با اعضای دوره چهارم مجلس شورای اسلامی، تصویری از وحید دیده می‌شود.
وحید اما پله پله در بیت بالا آمد؛ همزمان با بزرگتر شدن دم و دستگاه بیت، مشخصا از نیمه دهه ۱۳۷۰، وحید نیز ارتقاء درجه یافت؛ راننده و در مقطعی محافظ خامنه‌ای آرام آرام تا سمت “معاون سیاسی و امنیتی”، “مشاور اجرایی”، “مباشر”، “معاون اجرایی”، “معاون امور ویژه” و حتی سخنگوی غیررسمی علی خامنه‌ای ارتقا یافت؛ کسی که تماس‌های تلفنی گاه و بی‌گاهش با بالاترین مقام‌های دولتی و امنیتی، حامل فرمان و دستوری از علی خامنه‌ای بود.
در خاطرات مقام‌های مسئول در جمهوری اسلامی نیز رد پای پررنگی از سردار وحید دیده می‌شود؛ مثلا علی اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطرات روز چهارم آذرماه سال ۱۳۷۷ از کسالت خامنه‌ای خبر می‌دهد و می‌نویسد: «آقاى وحید [حقانیان]، از دفتر ایشان گفته که یک هفته استراحت براى ایشان در نظر گرفته شده.»
تثبیت حضور در بیت و نظام
میانه‌های دهه ۱۳۸۰ را می‌توان سال‌های اوج حضور وحید در بیت خامنه‌ای و بالا رفتن نفوذ او در مجموعه نظام دانست. او از جمله نقش پررنگی در رسیدن محمود احمدی‌نژاد به سمت شهرداری تهران داشت. آنگونه که برخی رسانه‌ها گزارش داده‌اند، سال ۱۳۸۲ زمانی که اعضای دومین دوره شورای شهر تهران گزینه‌ها برای سمت شهردار تهران را بررسی می‌کردند، این وحید حقانیان بود که در برخی جلسات شورای شهر حضور یافت و گفت، نظر بیت این است که کلید پایتخت به محمود احمدی‌نژاد سپرده شود.
در بحبوحه انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ نام و نقش وحید حقانیان بیش از گذشته در فضای سیاسی ایران شناخته شد؛ جایی که میرحسین موسوی و مهدی کروبی، دو نامزد این انتخابات، عملا نه از طریق مجتبی خامنه‌ای، بلکه به واسطه وحید حقانیان با بیت رهبری در تماس بودند؛ آن‌چنان که میرحسین موسوی در روز انتخابات سال ۱۳۸۸ بارها با وحید حقانیان تماس گرفت و گفت که چندین شعبه اخذ رای با کمبود تعرفه مواجه هستند.
ابوالفضل فاتح، از اعضای ستاد انتخابات موسوی نیز گفته است که شامگاه روز انتخابات “نامه سری” میرحسین خطاب به خامنه‌ای را در بیت رهبری به سردار وحید تحویل داده: «چند دقیقه‌ای هم با هم صحبت کردیم؛ از فحوای صحبت‌های ایشان دریافتم که باید انتخابات را تمام‌شده تلقی کنم.»
مردادماه سال ۱۳۸۸ در مراسم تنفیذ دور دوم ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، این سردار وحید بود که در اقدامی بی‌سابقه در جمهوری اسلامی، حکم ریاست جمهوری را به خامنه‌ای داد و در مراسم تحلیف احمدی‌نژاد در مجلس، در ردیف نخست در کنار سرداران و فرماندهان سپاه، تکیه بر صندلی و جایگاهی زد که نشان از نفوذ او در نظام داشت.
در سخنرانی ناتمام سال ۱۳۸۹ حسن خمینی در سالگرد مرگ روح‌الله خمینی هم بسیاری همچون مجید انصاری از وحید حقانیان به عنوان صحنه‌گردان اصلی این مراسم نام بردند؛ جایی که سردار وحید در جلسات رسمی ستاد بزرگداشت خمینی “سفارش”های خامنه‌ای را به اعضا منتقل می‌کرد.
در میانه‌های دهه ۱۳۹۰ و زمان دولت روحانی نیز وحید حقانیان همواره به عنوان مامور و فرستاده ویژه خامنه‌ای شناخته می شد. هم از این رو بود که او مثلا از ساختمان فروریخته پلاسکو یا مناطق سیل‌زده و زلزله‌زده دیدن می‌کرد، در جلسات انتخاباتی در وزارت کشور حضور می‌یافت و اردیبهشت ۱۳۹۸ دستور خامنه‌ای را به وزرای ارشاد و صنعت در دولت روحانی ابلاغ می‌کرد؛ جایی که همه می‌دانستند “سردار وحید، حامل فرمان آقاست”.
علی‌رغم همه تلاش افراد و رسانه‌های نزدیک به محافل امنیتی اما هر از گاهی گلایه‌هایی از نفوذ و اعمال قدرت غیرقابل توجیه حقانیان در مناسبات دولتی و سیاسی مطرح شد. از جمله آنها دی‌ماه سال ۱۳۹۷ عزت‌الله ضرغامی در توییتر از اعمال نفوذ حقانیان در انتخاب دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی پرده برداشت. او نوشت که در جلسه برای انتخاب این مقام «مکررا به صورت علنی و غیرعلنی از تماس‌های آقای وحید حقانیان به منظور رای مثبت به این نامزد محترم [سعیدرضا عاملی رنانی] سخن به میان آمد.»
ضرغامی این رفتار حقانیان را “خودسرانه” نامید و خواستار “برخورد” با آن شد.
نزدیکی حقانیان به “مقام عظمای ولایت” البته برای جامعه جهانی نیز آشکار شد؛ آن‌چنان که آبان‌ماه سال ۱۳۹۸ وزارت خزانه‌داری آمریکا ۹ تن از نزدیکان خامنه‌ای از جمله سردار وحید را به دلیل دست داشتن در سرکوب‌ها در داخل و خارج از ایران مشمول تحریم‌های ایالات متحده قرار داد.
رانده از قدرت
ستاره بخت سردار وحید در سپهر سیاسی جمهوری اسلامی اما غروب کرد؛ همچون بسیاری از چهره‌هایی که زمانی برو و بیایی داشتند و حرف و موضع‌شان “سخن آقا” بود، اما همچون بسیاری از افراد در نظام‌های سیاسی بسته و استبدادی در طول تاریخ، به دلایلی روشن یا ناروشن، از چشم افتادند و از قدرت رانده شدند، به حاشیه رفتند و گاه نیز به کلی حذف شدند.
حاشیه‌ها درباره وحید حقانیان عمدتا به اظهارات جنجالی‌اش درباره اسحاق جهانگیری و یادداشت جنجالی او در فردای انتخابات سال ۱۴۰۰ باز می‌گردد؛ جایی که به گفته بسیاری، حقانیان درباره موقعیت خود در بیت و در نزد شخص خامنه‌ای دچار اشتباه محاسباتی شد و آنقدر از پرده برون آمد که مطلوب بیت و مجتبی خامنه‌ای نبود.
حقانیان در ماجرای زلزله سرپل ذهاب با انتقاد از جهانگیری که مسکن مهر را غیر استاندارد توصیف کرده بود، گفت: «خدا لعنت کند معاول اول رییس‌جمهور، آقای جهانگیری را که اولین تخم لق سیاسی را ایشان گذاشت و زود اعلام کرد در جلسه اقتصاد مقاومتی که آقا مسکن مهر… اصلا چه ربطی دارد؟»
حقانیان چند روز بعد مجبور به عذرخواهی از جهانگیری شد. چهار سال بعد یادداشت بی‌سابقه او در فردای انتخابات سال ۱۴۰۰ اما راهی برای عقب‌نشینی نگذاشت؛ جایی که حقانیان تلویحا همصدا با اپوزیسیون جمهوری اسلامی، غیررقابتی بودن انتخابات را تایید کرد و نوشت: «آقایان رضایی، قاضی‌زاده هاشمی و همتی برای جناب آقای رئیسی، امداد الهی به حساب می‌آیند… اگر بعد از کنار کشیدن نامزدهای پوششی، این سه نفر نیز اعلام انصراف کرده بودند، ولو وزارت کشور هم قبول نمی‌کرد یقینا چالش بزرگی برای نظام مقدس جمهوری اسلامی بوجود می‌آمد.»
خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران اما بلافاصله واکنش نشان داد و این سخنان را “خسارت‌بار” و “موجب سوءاستفاده برخی خناسان و مغرضان” توصیف کرد. تسنیم حتی سردار وحید را تهدید کرده که اگر قرار است مواضع شخصی‌اش را که ممکن است به شخص رهبری منتسب شود، بیان کند، بهتر است از کارش استعفا دهد و آن وقت هر چه دوست دارد بگوید.
از این زمان به بعد، نگاهی به رسانه‌های نزدیک به محافل امنیتی نشان می‌دهد که گویی سردار وحید از آشیانه قدرت در جمهوری اسلامی رانده شده است؛ آن‌چنان که برخی رسانه‌های داخلی درباره او تیتر زدند: «حذف السابقون به حلقه اول رسید؟»
با این همه اما نمی‌توان وحید حقانیان را به کلی رانده‌شده از بیت توصیف کرد. او همچنان در بیت خامنه‌ای رفت و آمد داشته و دارد؛ آن‌چنان که مثلا شهریورماه سال ۱۴۰۲ رسانه‌های دولتی در ایران تصویری از دیدار اعضای دولت ابراهیم رئیسی با خامنه‌ای را منتشر کردند که در آن، وحید حقانیان هم دیده می‌شود.
سردار سرکوب
وحید حقانیان نقش پررنگی در سرکوب‌ها در جمهوری اسلامی داشته است. گزارش‌های پرشمار افراد و رسانه‌های نزدیک به جریان موسوم به اصلاح‌طلب، از وحید حقانیان به عنوان اصلی‌ترین چهره در انتقال سران جنبش سبز به حصر خانگی نام می‌برند: «وحید به همراه چندین نفر دیگر با حضور در منزل آقای کروبی، شخصا فرماندهی اصلی این کار را به عهده داشت… همچنين اين نيروها شروع به تعويض تمامی قفل‌های منزل نمودند.»
منابع حقوق بشری متعدد از دستورهای وحید حقانیان برای سرکوب بی‌رحمانه اعتراض‌ها خبر می‌دهند.
مثلا گزارش‌های پرشماری از نقش محوری وحید حقانیان، در کنار مجتبی خامنه‌ای و محمدعلی جعفری (فرمانده وقت سپاه)، در سرکوب اعتراض‌ها به نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ حکایت دارند.
بیشتر بخوانید: «وحید حقانیان؛ فرمانده عملیات بازداشت رهبران مخالفان»
به عنوان نمونه‌ای دیگر، در دادگاه تریبونال مربوط به سرکوب اعتراض‌های آبان ۱۳۹۸ یکی از افسران ارشد سپاه به عنوان شاهد می‌گوید: «شب دوم از بیت رهبری اطلاع داده بودند که تهران دارد از دست می‌رود… آقای وحید حقانیان گفته بود که به یگان‌ها دستور داده‌ایم بروید کارتان را بکنید. گفتیم بزنید و دیگر رحم نکنید. به هر کسی در خیابان آمد تیر بزنید. برای مهار بحران هر چه از دست‌تان برمی‌آید انجام بدهید.»
شایعه جاسوسی برای موساد
در همه این سال‌ها شایعه‌های فراوانی درباره وحید حقانیان به گوش رسیده است. مشخصا بارها ادعا شده که از سوی اطلاعات سپاه بازداشت شده و تحت بازجویی قرار دارد؛ گزارش‌هایی که البته تاکنون سند و مدرکی درباره صحت آنها منتشر نشده است.
افزون بر این، به دنبال بالا گرفتن گزارش‌ها از نفوذ موساد در میان بالاترین مقام‌های جمهوری اسلامی، برخی گزارش‌ها ادعا کردند که وحید حقانیان به اتهام جاسوسی برای اسرائیل بازداشت شده است.
گزارش‌ها درباره احتمال جاسوسی حقانیان برای اسرائیل پس از اعدام محسن سراوانی مورد توجه افکار عمومی قرار گرفتند؛ محسن سراوانی، ۲۴ ساله و عضو بسیج، اواخر فروردین ماه سال ۱۴۰۱ بازداشت و به اتهام “ارتباط با سرویس‌های بیگانه از جمله موساد” و جمع‌آوری اطلاعات طبقه‌بندی‌شده اعم از “محرمانه، خیلی محرمانه و سری” سرانجام اواخر آذرماه سال ۱۴۰۲ اعدام شد.
تصویری سلفی از محسن سراوانی، مشاور جوان علی اوسط هاشمی (استاندار پیشین سیستان و بلوچستان) در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که او را در کنار وحید حقانیان نشان می‌دهد. یافته‌های نهادهای مستقل از ارتباط نزدیک سراوانی با وحید حقانیان خبر می‌دهند؛ موضوعی که همزمان به ظن جاسوسی حقانیان برای سرویس‌های امنیتی دامن زده‌اند. خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران اما ارتباط و وابستگی سراوانی با بیت علی خامنه‌ای را تکذیب کرده است.
در قامت نامزد ریاست جمهوری
وحید حقانیان حالا برای نامزدی در انتخابات دوره چهاردهم ریاست جمهوری در ایران ثبت‌نام کرده است. بسیاری از کارشناسان مستقل شانس تایید صلاحیت او از سوی شورای نگهبان را کم ارزیابی کرده‌اند. در سپهر سیاسی جمهوری اسلامی، جایی که پیش‌تر صلاحیت افرادی همچون علی لاریجانی، محمود احمدی‌نژاد، اکبر هاشمی رفسنجانی و بسیاری از وفاداران به نظام رد شده، هیچ‌چیز قابل پیش‌بینی نیست.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
وحید حقانیان اما به هر دلیلی که نامزد شده باشد، یکی از آن دلایل قطعا انبوهی از ناگفته‌ها و اسراری است که درباره درونی‌ترین لایه‌های امنیتی بیت و ساختار نظامی-امنیتی حاکم بر جمهوری اسلامی می‌داند؛ از نقش و موقعیت مجتبی خامنه‌ای گرفته تا کشمکش‌ها و جنگ قدرت بر سر جانشینی رهبر؛ از آنهایی که دستشان به خون بی‌گناهان آلوده است تا انواع فساد و رانت‌ها در مراکز قدرت. شاید به همین دلیل است که برق وزارت کشور در هنگام سخنرانی او پس از ثبت‌نام در انتخابات قطع شد؛ پیامی واضح که او باید خاموش بماند، وگرنه سرنوشت دیگری برایش رقم خواهد خورد.
