استعفای جواد ظریف از مقام مشاور راهبردی ریاست‌جمهوری به توصیه رئیس قوه قضائیه واکنش‌هایی برانگیخته است. از این استعفا به عنوان نمود برجسته‌ای از بی‌محتوایی شعار “وفاق” مسعود پزشکیان و عقب‌‌نشینی‌های مکرر او یاد شده است.محمد جواد ظریف زمانی به مدت هشت سال وزیر خارجه دولت حسن روحانی بود. او در نخستین روزهای کار دولت مسعود پزشکیان از مقام مشاور راهبردی کناره‌گیری کرد اما بعد به کار بازگشت. حال او گفته است که روز یکشنبه ۱۲ اسفند (دوم مارس) در دیداری غلامحسین محسنی اژه‌ای، این رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی از او خواسته از این سمت کنار برود و او “بی‌درنگ” پذیرفته است.
ظریف با انتشار یک توئیت اعلام کرد در این دیدار، رئیس قوه قضائیه “با اشاره به شرایط کشور توصیه کردند که برای پیشگیری از فشار بیشتر بر دولت، به دانشگاه بازگردم. بنده نیز بی‌درنگ پذیرفتم.»
او می‌گوید در طول شش ماه گذشته “با سخیف‌ترین توهین‌ها، افتراها و تهدیدها نسبت به خود و خانواده‌ام روبرو بودم، و حتی در درون دولت نیز تلخ‌ترین دوران خدمت چهل ساله را گذراندم”.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
این دیپلمات جمهوری اسلامی در گذشته همواره نزد محافل داخلی و بین‌المللی در رویارویی با انتقاد مبنی نقض حقوق بشر و احکام سنگین قوه قضائیه علیه مخالفان و منتقدان در ایران مدعایش این بود که در جمهوری اسلامی تفکیک قوا وجود دارد. اما خود استعفای ظریف به توصیه موکد رئیس قوه قضائیه شاهدی از دخالت و تصمیم‌گیری مستقیم قوه قضائیه در امور قوه مجریه تلقی میشود. از واکنش مسعود پزشکیان به این استعفا و دخالت رئیس قوه قضائیه هنوز خبری در دست نیست. سخنگوی دولت گفته است که پزشکیان هنوز به تقاضای استعفای ظریف واکنشی نشان نداده است.
با این حال سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی صبح روز دوشنبه ۱۳ اسفند به گونه‌ای مبهم به خبرنگاران گفته است: «قطعاً انتظار ندارید که من دیدگاه دیگران را درباره تحولات داخلی کشور تفسیر کنم. اما به‌طور طبیعی، این موضوع برداشت‌ها و تأثیرات خاص خود را خواهد داشت.»
اسماعیل بقایی در ادامه تأکید کرد: «آقای ظریف دیدگاه‌های خود را به‌صورت شفاف و صریح در پیام‌شان بیان کرده‌اند.»
این استعفا اما واکنش‌هایی در فضای مجازی برانگیخته است که می‌پرسند، آیا تغییری اساسی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی در راه است؟
تابعیت آمریکایی دو فرزند ظریف
مطابق قانون مشاغل حساس در جمهوری اسلامی، انتصاب ظریف به عنوان یکی از معاونین رئیس جمهور، به این دلیل که دو تن از فرزندان او تابعیت مضاعف و قهری آمریکا را دارند، نقض آشکار قانون محسوب و خلاف متن صریح این قانون تلقی میشود. به همین دلیل برخی نمایندگان مجلس از ابتدای شروع به کار دولت پزشکیان پیگیر موضوع انتصاب غیرقانونی ظریف در پست معاونت راهبردی بودند.
بیشتر بخوانید: استعفای ظریف؛ پایان حضور دیپلمات کهنه‌کار در دولت پزشکیان
امیر حسین ثابتی، نماینده اصولگرای تندرو تهران در واکنش به استعفای ظریف نوشت: «هنوز چند مسئول دیگر نیز در دولت حضور دارند که آنها نیز یا باید تابعیت دوم فرزندان شان را لغو کنند و یا از سمت خود برکنار شوند.»
او در کانال تلگرامی خود در واکنش به استعفای محمدجواد ظریف نوشت: «پس از چند ماه پیگیری و تذکرات پی در پی نمایندگان خطاب به سران سه قوه، محمدجواد ظریف معاون غیرقانونی رئیس جمهور مجبور شد از سمت خود استعفا دهد.»
استعفا یا برکناری؟
حمید رسایی، نماینده اصولگرا و نزدیک به جبهه پایداری ، که از جمله مخالفان سرسخت ظریف بود، در واکنش به استعفای ظریف نوشت: «کسی که حضورش غیرقانونی است اساسا نمیتواند استعفا کند، بلکه پس از تفهیم اتهام، عزل میشود.»
این نماینده تندروی مجلس می‌افزاید: «واژه استعفا درباره کسی به کار میرود که درجایگاه قانونی باشد و از حضور درآن جایگاه استعفا کند، اما کسی که طبق قانون حضورش کأن لم یکن و غیرقانونی است اساسا نمیتواند استعفا کند بلکه پس از تفهیم اتهام، ازجایگاهی که غیرقانونی اشغال کرده، عزل میشود تا تبعات کمتری متوجه‌اش شود.»
بیشتر بخوانید: مخمصه مذاکره ایران با آمریکا؛ “هنر فرار” یا “شجاعت ریسک”
به گزارش شرق، غلامحسین کرباسچی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب هم به طعنه نوشت: «همتی و ظریف از دولت رفتند. فکر کنم میدری و ظفرقندی هم بروند وفاق کامل میشود.»
روزبه علمداری، روزنامه‌نگار نیز در یادداشتی در کانال تلگرامی امتداد نوشته است: «نکته بعدی در مورد اصل وفاق (شعار معروف مسعود پزشکیان) است. وفاق به چه معناست؟ آیا وفاق یعنی به دست آوردن دل سایه نشینان؟ اگر این است، با کدام استراتژی؟ برای رسیدن به کدام هدف؟ آیا «دعوا نکنیم» توصیه ای اخلاقی است که گوینده اش همیشه فقط به یک طرف(طرف صاحب قدرت) غش می کند یا رویکردی همه جانبه برای هدفی مشخص است؟»
او در ادامه پرسیده است:” «جامعه در کجای این ماجراست؟ اگر فشار سیاسی سایه نشینان از مطالبات ۵۰ درصدی که با هزار اعتراض و گلایه پای صندوق آمدند، بیشتر است؛ مردم به چه امیدی پشت دولت و تصمیمات آن بایستند؟!»
جلیل محبی روحانی اصولگرا و دبیر پیشین ستاد امر به معروف و نهی از منکر هم در این باره نوشت: «به این نکته سیاسی حقوقی هم توجه کنید که اگر دولت می‌خواست ظریف را نگه‌دارد، لایحه اصلاحیه قانون مشاغل حساس را گونه‌ای می‌نوشت که مشکل ظریف حل شود نه مشکل دیگران.»
شیخ فرهاد فتحی، کاربر روحانی نیز به کنایه نوشت: «آقای پزشکیان به جای همتی و ظریف، جلیلی و رسایی رو بذارید و آخرین مرحله رو هم طی کنیم و داستان تموم بشه.»
بیشتر بخوانید: قالیباف اعلام کرد انتصاب ظریف غیرقانونی است
سجاد عابدی، فعال رسانه‌ای اصلاح‌طلب نوشت: «روزی که عارف وارد دولت شد ظریف باید میرفت. روزی که پزشکیان به این نتیجه رسید که از آذری جهرمی و طیب‌نیا و مهدی‌زاده‌ها نمی‌خواهد استفاده کند؛ ظریف باید میرفت و البته ظریف مانده بود تا کت گشاد ریاست‌جمهوری را تن رییس‌جمهور نگه دارد.»
یاشار سلطانی روزنامه‌نگار هم در واکنش به استعفای ظریف نوشت: «وفاق و عارف اولین اشتباه بزرگ پزشکیان بود.»
عباس عبدی، تحلیل‌گر سیاسی هم در یادداشتی تاکید کرد که وفاق با مردم نه تنها رخ نداده و افراد جدیدی به این جریان یا دولت اعتماد نکرده و ملحق نشده‌اند، بلکه اعتماد ماههای اول نیز کاهش چشمگیری یافته و نزدیک به نصف شده است.
سیداحسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دولت سیزدهم در واکنش به استیضاح همتی در شبکه اجتماعی ایکس، از عزم خود برای اشتباهات کمتر سیاستگذار یاد کرد و نوشت: «در ماههای پس از وزارت، همه عزم ما کمک به اشتباهات کمتر سیاستگذار بود اما عاقبت سیاسی‌کاری، انتصاب از حلقه بسته بازنشستگان، مسئولیت ناپذیری و نداشتن نقشه راه همین است.»
سید مهدی طباطبایی، معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر ریاست جمهوری با نظر خاندوزی همراه شد. او در واکنش به این اظهار نظرها، با تاکید بر اینکه “تجربه تلخ یا ناکامی مقطعی را نباید به معنی شکست یک پروژه کلان دانست”، در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشته است: «رئیس جمهوری برای نجات ایران تنها نخواهد ماند و برای کامیابی باید دست از تلاش نکشید. یک تجربه تلخ، یا یک ناکامی مقطعی را نباید به معنی شکست یک کلان پروژه انگاشت. برای کامیابی در یک میدان بزرگ و پیمودن یک راه طولانی باید صبوری ورزید، برنامه داشت و دست از تلاش نکشید. رئیس جمهور در روزهای سخت تر از این هم در راهی که برای نجات ایران در پیش گرفته تنها نخواهد ماند.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
اما در تمام این واکنش‌ها به استعفای ظریف و عدم رأی اعتماد مجلس به عبدالناصر همتی و برکناری از مقام وزارت اقتصاد و دارایی، سخنان مسعود پزشکیان در مجلس بازتاب کمتری در رسانه‌های ایران یافته‌اند.
رئیس جمهوری اسلامی در دفاع از وزیر اقتصاد خود گفت پولی در خزانه دولت باقی نمانده است و افزود: «نظر بنده بود گفت‌وگو بهتر است. رهبر انقلاب فرمودند ما با آمریکا گفت‌وگو نمی‌کنیم. من هم آمدم گفتم با آمریکا گفت‌وگو نمی‌کنیم. باید خودمان را با جهتی که رهبر انقلاب مشخص کردند وفق دهیم.»
