ارتباط با ما

درباره آزادگی

شماره جدید

مسئله ملی و فدرالیسم

شماره جدید

حقوق بشر

دانشجو

زنان چگونه ناپديد شدند؟

میترا ورسائی

سيوان آندرسن استاد دانشگاه بريتيش کلمبياو پژوهشگر موسسه پژوهش های پيشرفته کانادا, سنت جهاز اجباری دختران در هند تحقيق می کند ميگويد حتی وقتی دولت ها سنت هايی مثل جهاز اجباری را ممنوع ميکنند، خشونت عليه زنان ادامه پيدا ميکند زيرا اين خشونت از بطن نظام مردسالار برميخيزد.

حال بايد ديد در کشوری مثل ايران وقتی خود دولت تلاش ميکند سنت های زن ستيزی را که در حال منسوخ شدن هستند احياء کرده و قانونی - در واقع اجباری - کند، چه نتايج وحشتناکی به بار می آيد. تعداد قربانيان نظام مردسالار و سنت های زن ستيز آن را بنا بر علل روشن با ارقام نمی توان تعيين کرد. ولی در دهه های اخير در اين رابطه تلاش هايی به عمل آمده که لااقل از برخی زوايا بتوان بر ارقام هم روشنی انداخت. رساله اخير سيوان آندرسن و همکارش در دانشگاه نيويورک در مورد ,زنان گمشده, آخرين تلاش از اين دست است. آندرسن و دبراج ری در اين رساله برآمار نسبی زن و مرد در جمعيت کشورهای در حال توسعه متمرکز شده و واقعيت تلخی را در مورد ,مرگ و مير اضافی, زنان عيان کرده اند که گرچه آشناست، ولی علل آن هنوز زير پرده ابهام قرار دارد. تکان دهنده تر اين که آنها به اين نتيجه رسيده اند که قسمت اعظم ,زنان ناپديد شده, يعنی زنانی که به خاطر جنسيت شان به اين يا آن نحو از زندگی محروم و معدوم ميشوند، برخلاف تصور تاکنونی فقط محصول سقط جنين های هدفمند يا مرگ در ماه ها يا سال های اوليه زندگی نيستند. بخش بزرگی از زنان از دست رفته بعد از آنکه سال ها زندگی زير ستم جنسی را تحمل کرده اند، به جرم زن بودن زودتر از موعد معمول نسبت به مردان، به ديار نيستی فرستاده شده اند. نيکول باوت در باره رساله ی اخيردو محقق مزبور گزارشی تهيه کرده که چکيده آن در زير روايت ميشود.

چگونه 100000000 زن ناپديد شدند؟

سيوان آندرسون و دبراج ری متوجه شده اند نسبت زنان به مردان در کشورهای در حال توسعه و در برخی از فرهنگ ها به نحو سوال برانگيزی پائين تر از حد نرمال است.

در هند، چين و آفريقای پائين صحرا ميليون زن ناپديد شده اند. آن ها گم نشده اند، مرده اند: در اثر خشونت، تبعيض يا بی توجهی.

اصطلاح , زنان ناپديد شده, نخستين بار در سال 1990 مطرح شد. آمارتيا سن اقتصاد دان هندی که اين اصطلاح را به کار برد توانست رقم تکان دهنده ای را به دست دهد. آن هنگام او در The New York Review of Books نوشت، 100 ميليون زن که بايد اکنون درقيد حيات می بودند، به خاطر عدم دسترسی برابر به غذا، بهداشت و درمان و خدمات اجتماعي، جان خود را از دست داده اند. آمارتياسن نوشت اين تعداد، ,مرگ اضافی , و بالاتر از رقم طبيعی است. اين زنها میميرند زيرا ارزش زندگی آنها کمتر از مردان به شمار می آيد.

در سطح جهانی تعداد تولد پسر بيشتر از دختر است، ولی در کشورهايی که زنان و مردان از مراقبت مساوی برخوردارند، زنان نشان داده اند سرسخت تر و نسبت به بيماری ها مقاوم تر بوده و زندگی طولانی تر دارند. اما آنطور که آمارتياسن نشان داد در بيشتر کشورهای آسيايی و آفريقايی مرگ و مير زنان به نحو تکان دهنده ای بالاتر است. تحقيقات او، فعاليت در اين زمينه را در محافل آکادميک افزايش داد و در سال 2005 سازمان ملل رقم بسيار بالاتری برای زنان گم شده ارائه داد: 200 ميليون.

سيوان آندرسن در تحقيقات خود تلاش ميکند علت اين مرگ و مير بالا را در يابد. رساله ای که او همراه با دبراج ری منتشر کرد روی ارقام مربوطه در چين، هند و آفريقای پائين صحرا در سال 2000 متمرکز است. نتيجه گيری آنها نظرات تاکنونی در مورد علت مرگ پيش رس زنان را که تاکنون باورعمومی بوده به چالش کشيده است.

آندرسن ميگويد:, قبلا فکر ميکردند ,زنان گمشده, همه در مراحل اوليه زندگی از دست رفته اند، يعنی قبل از تولد يا بلافاصله بعد از آن. ولی نتيجه ای که ما به آن رسيديم اين است که بيشتر آنها در سنين بالاتر از دست رفته اند. به گفته آندرسن قتل نوزاد دختر در چين و هند يک پديده شايع بوده است و اين امر محققان را به اين نتيجه رسانده بود که همين مساله علت , گم شدن زنان , است. ولی حقيقت بسيار پيچيده تر است.

وقتی آندرسن و ری ارقام را بر حسب گروه سنی طبقه بندی کردند دريافتند بخش اعظم مرگ زنان در سال های بعدی زندگی روی می دهد: 66 درصد در هند، 55 درصد در چين و 83 درصد در آفريقای جنوب صحرا.کوين ميليگان يکی ديگر از اقتصاددانان همان دانشگاه ميگويد نتايجی که اين دو پژوهشگر به آن رسيده اند، بسيار قابل توجه است و بر تحقيقات آينده تاثير می گذارد. او ميگويد:, چرا بايد برای مثال احتمال مرگ زنان 45 ساله بيش از احتمال مرگ مردان 45 ساله باشد؟ توضيح را بايد در تفاوت دسترسی به بهداشت پيدا کرد. و اين واقعا يک نتيجه بسيار مهم است.,در رساله آندرسن و ری که در ماه فوريه امسال منتشر شد، آنها علل مرگ اضافی در سال 2000 را طبقه کرده و ارقامی به دست داده اند که توجه به آنها مهم است.

آندرسن می گويد فقدان بهداشت و درمان احتمالا بخش مهمی از مساله است، ولی عوامل فرهنگی و اجتماعی متعددی در اين امر نقش بازی می کنند که نشان دادن آنها دشوار است. در آفريقای جنوب صحرا، علت مهم از دست رفتن زنان، مرگ و مير در اثر HIV و ايدز است که باعث ,مرگ اضافی, بيش از 600000 زن درسال شده است.

در چين در حوزه مرگ و ميرهای مربوط به ,جراحات,، علت , مرگ اضافی, ساليانه 141000 زن، عمدتا خودکشی بوده است و اين امر باعث شده چين تنها کشور جهان باشد که در آن زنان بيش از مردان و در بيشتر موارد با خوردن مواد سم گياهان خودکشی ميکنند.

و در هند در حوزه ای که مرگ و مير بر اثر ,جراحت, خوانده شده، آمار به نحو ناميمونی بالاست: 86000 مرگ اضافی در گروه بندی سنی بين 29-15 تنها در سال 2000. آندرسن تحقيقات وسيعی در هند صورت داده است و می گويد رقم بالای مزبور اين سوال را مطرح می کند که چه تعداد از مرگ هايی که ,آتش سوزی در آشپزخانه, خوانده شده و معمولا عنوانی است برای لاپوشانی قتل های مربوط به جهيزيه، به اين علت بوده است که نوعروس توسط خانواده جديدش زير شکنجه قرار می گيرد تا والدين او بدهی شان را بپرازند. او همچنين ميگويد برخلاف تصور رايج بهبود وضعيت تحصيلی در هند مقدار جهيزيه را کاهش نداده است. برعکس وضع بدتر شده زيرا عروس های تحصيل کرده و خانواده های شان تمايل دارند برای دامادهای بهتر جهيزيه بالاتری بپردازند.

آندرسن می گويد مقدار جهيزيه ميتواند تا 6 برابر درآمد ساليانه خانواده باشد که هزينه مشقت باری است بويژه برای خانواده های فقير.

عواقب سنگين اين هزينه بسيار زياد را کودک در نخستين لحظه های زندگی اش می پردازد. هنگامی که آندرسن در هند در رابطه با سقط جنين های گزينشی تحقيق ميدانی انجام ميداد مشاهده کرد روستاييان در مورد اين مساله که از اولترا سوند برای تشخيص دختر بودن جنين و سقط آن استفاده ميکنند، کاملا صريح هستند.

آندرسن تاکيد ميکند:, برای آنها چاره ای باقی نمانده، بواقع توانايی داشتن يک دختر را ندارند.,تحقيقات آتی بيشتر به عمق مساله می پردازد.در اين رابطه سوالاتی که بايد برای آنها پاسخ پيدا کرد از اين قبيل هستند:به چه نسبت مردان را با تور ضد حشره در مقابل مالاريا محافظت ميکنند، ولی زنان از اين مراقبت محروم می مانند؟

چند زن به خاطر اينکه به بيمارستان برده نشدند، در گذشته اند؟

آندرسن اکنون از آمارهايی که توسط بانک جهاني، سازمان ملل و سازمان بهداشت جهانی جمع آوری شده استفاده ميکند ولی ميگويد به دست آوردن ارقام واقعی يک چالش بزرگ است. مثلا در آفريقای جنوب صحرا، بسياری از مرگ ها ثبت نمی شود، و در هند عملا غير ممکن است که بدانيم چند درصد مرگ های غيرعمد واقعا قتل به خاطر جهاز بوده اند. هم چنين بسيار مشکل بتوان عوامل مربوط به تبعيض جنسيتی را از عوامل بيولوژيک، اجتماعي، زيست محيطی ، رفتاری و اقتصادی متمايز کرد. اما اين يعنی متمايز کردن عوامل مربوط به تبعيض جنسيتی از عوامل ديگر بخشی از وظيفه ای است که آندرسن در اين تحقيق برعهده گرفته است.

وقتی ازآندرسن سوال شد چطور ميتوان با اين نابرابری های عميق مبارزه کرد او لحظه ای مکث ميکند و بعد پاسخ ميدهد حتی وقتی دولت ها عوامل ريشه ای مثل سيستم جهاز را غيرقانونی می کنند، خشونت ادامه پيدا ميکند: , اين به شدت با نظام آنها عجين شده است.,