کودکان کار و بی هویت حاصل کار نماینده خدا در زمین
محمدعلی اصلی
سرمايه:والدين بيش‌تر كودكان خيابانى از هم جدا و يا دچار اعتياد هستند.
براساس پژوهشى كه احمد رحيمى مددكار اجتماعى در بررسى وضعيت كودكان خيابان انجام داده است، والدين 40 درصد از كودكان، خيابان از هم طلاق گرفته و 30 درصد اين كودكان، والدينى معتاد دارند. در حالى كه براساس برآورد كارشناسان سازمان يونيسف، تعداد كودكان كار خيابانى در ايران از 400 هزار تا يك ميليون نفر تخمين زده مي‌شود مقامات رسمى كشور تعداد اين كودكان را در تهران 20 هزار و در كل كشور 200 هزار نفر برآورده كرده‌اند.
كودكان كار خيابان كودكانى هستند كه براى كمك به اقتصاد خانواده روزها را در خيابان به تكدي‌گرى و شغل‌هاى كاذب چون گل و روزنامه‌و فال‌فروشى و گاه بزهكارى مي‌گذرانند.
پنج درصد از كودكان كار را كودكان خيابانى تشكيل مي‌دهند كه در خيابان‌ها ساكن هستند چرا كه يا از منزل رانده يا متوارى شده‌اند و يا خانواده‌اى ندارند تعدادى از اين كودكان ابتدا به دلايل پيش پا افتاده جزو كودكان كار خيابانى شده و سپس براى تامين معاش به بزه‌هايى چون سرقت از فروشگاه‌ها، سوپرماركت‌ها، سرقت راديوضبط از اتومبيل‌ها و پس از آنها زورگيرى و كيف‌زنى و در نهايت سرقت از منازل روى مي‌آورند و به اين ترتيب تبديل به بزهكاران حرفه‌اى و مجرمان سابقه‌دار مي‌شوند.
در اين پژوهش خصوصيات و خرده‌فرهنگ‌هاى اين كودكان ساكن خيابان بررسى شده است.
براساس اين پژوهش، كودكان خيابان به دليل سوءتغذيه و فشارهاى مختلف محيطى و خانوادگى و عدم رشد فيزيكى چند سال كوچك‌تر از سن واقعى خود به نظر مي‌رسند و به دليل اقامت در مكان‌هاى آلوده، سرد و نمناك، نبود غذاهاى پرانرژى و ويتامينه و آلوده بودن محيط‌زيست چهره‌هاى زردگونه و لاغر دارند.
اين كودكان به دليل تعاملات متعدد روزانه، هوش اجتماعى بالايى دارند اما اعتماد به نفس آنها كم است و دچار درونگرايي، روان پريشى و روان رنجورى بيش‌ترى نسبت به كودكان عادى هستند.
يافته‌هاى اين پژوهش نشان مي‌دهند كه 90 درصد كودكان 14 تا 18 سالهء خيابان دچار مشكلات فراوانى در زمينهء رشد جسمي، ذهني، عاطفى و اجتماعى هستند. به طورى كه 85 درصد احساس ناامنى و ترس،_80 درصد دچار پرخاشگرى و خشونت و بي‌اعتمادى به ديگران، 75 درصد دچار بحران هويت، 60 درصد انتقام‌جويى و خصومت، 55 درصد اضطراب و 45 درصد افسردگى دارند.
وضعيت سلامت جسمانى اين كودكان، از موارد ديگرى است كه در اين پژوهش مورد بررسى قرار گرفته است. 86 درصد دچار كاهش وزن، 80 درصد كاهش قد، 82 درصد بيماري‌هاى پوستى و 80 درصد دچار كم‌خونى هستند. اختلالات شنوايي، بيماري‌هاى گوش و حلق و بينى نيز در 70 درصد آنها مشاهده مي‌شود.
بيش‌تر اين كودكان يا ساكن تهران هستند و يا ازكرمانشاه، كردستان، خراسان، همدان و افغانستان به تهران آمده‌اند.
براساس نتايج اين تحقيق 54 درصد كودكان خيابان در مقطع راهنمايى ترك تحصيل كرده و 30 درصد آنها بي‌سواد هستند.
بالا بودن گرايش به مصرف مواد مخدر در بين كودكان خيابان يكى ديگر از يافته‌هاى اين تحقيق است. به طورى كه بيش‌تر كودكان خيابان سيگار مي‌كشند و برخى از آنها به حشيش و ترياك آلوده‌اند و درصد كمى نيز به هروئين معتادند.
مصرف مواد مخدر در اين كودكان گاه براى فرار از سرما، افسردگى و تنش‌هاى روانى و خستگي‌هاى جسمانى و يا به‌خاطر لذت‌جويى و يا كسب شخصيت و خودنمايى است.
استنشاق چسب، بنزين و تينر به اين كودكان جرات و جسارت خاص مي‌دهد و آنها را به كارهاى خلاف وا مي‌دارد. به‌طورى كه طبق يك بررسى بيش‌تر كودكان خيابان كه دست به سرقت از منازل يا ساير اعمال بزهكارانه زده‌اند قبلاً ظروف محتوى اين مواد را بوييده‌اند.
طبق بررسى اين محقق، پاتوق‌هاى اين كودكان بيش‌تر در پارك‌ها، خرابه‌ها، زير پل‌ها و ميادين است و او در اين تحقيق از علاقهء خاص اين كودكان به بازيهاى رايانه‌اى و حضور در گيم‌نت‌ها مي‌گويد او معتقد است كه به دليل فقدان اين‌گونه وسايل در منزل كودكان خيابان، بازيهاى كامپيوتر جذابيت‌هاى خاصى براى آنها دارد و مي‌تواند حس برابرى جويانه با كودكان ديگر به آنها بدهد. از طرف ديگر چون اين كودكان علاقهء زيادى به ايفاى نقش افراد بزرگسال دارند از رفتن به سينما و ديدن فيلم نيز بسيار لذت مي‌برند.
در بخش ديگرى از اين پژوهش، اشاره شده به اين‌كه اين كودكان شنا كردن در نهرها و قنوات را بسيار دوست دارند اما در اين اماكن معمولاً از آنها سوءاستفاده مي‌شود.
اين محقق به بررسى رفتارهاى ونداليستى نيز پرداخته است. اين كودكان به دليل عقده‌هاى خاص روانى و سركوب‌هاى محيطى و خشم‌هاى فروخورده و براى سرگرمى اقدام به تخريب اموال عمومى كرده و شكستن لامپ‌هاى روشنايى پارك‌ها، تخريب‌تلفن‌هاى عمومي، سرقت از صندوق‌هاى صدقات و پاره‌كردن صندلى اتوبوس‌ها از رفتارهاى شايع اين كودكان_به ويژه پس از مصرف الكل و مواد مخدر توهم‌زا است. براساس يافته‌هاى اين پژوهش، كودكان خيابان آستانهء تحمل فيزيكى بالا و در مقابل آستانهء تحريك روانى پايينى دارند چرا كه در كشاكش زندگى در خيابان، ساختار عصبى آنها بارها و بارها آزار ديده است. از سوى ديگر احساسات ناخوشايندى چون احساس حقارت، ضعف شخصيت و كمبود محبت آنها را رنج مي‌دهد و به همين دلايل سريعاً به اقدامات ضداجتماعى چون پرخاشگري، خودزني، فحاشي، تهديد و سرقت روى مي‌آورند.
در بررسى درآمد اين كودكان محقق به اين نتيجه مي‌رسد كه غير از 10 درصد درآمد ماهيانه كم‌تر از 45 هزار تومان است مابقى درآمدهايى از 70 تا 100 تومان، 100 تا 1300 تومان و بالاتر دارند به طورى كه حداكثر درآمد آنها 450 هزارتومان است.
در اين تحقيق از لوازمى كه كودكان خيابان با خود حمل مي‌كنند به پتو، پيچ‌گوشتي، پنجه بوكس، زنجير، چاقو، سيگار، كبريت، فندك، نوار كاست، راديو ضبط كوچك دستبند و گردنبند اشاره مي‌شود. و اين‌كه اين كودكان معمولا به دور باقالى فروش‌ها، سيگار فروش‌ها و لبوفروش‌ها جمع شده و با عجله غذاهاى سرد و پرهيدراته را مي‌خورند.
از محل خواب آنها نيز به امامزاده‌ها، اتوبوس خواب‌ها، پارك خواب‌ها، ساختمان‌هاى نيمه‌كاره، امامزاده‌ها، مساجد و شمشادهاى بلوارها و حتى روى درختان اشاره شده است. به‌طورى كه در حرم امام خمينى به‌طور متوسط حداقل 200 كودك خيابانى و فرارى به سر مي‌برند. در عين حال در برخى از سينماهاى جنوب شهر تهران نيز در هر سانس از پخش فيلم حداقل ده‌ها نفر از اين كودكان در خواب ديده مي‌شوند.