ارتباط با ما

درباره آزادگی

مسئله ملی و فدرالیسم

شماره جدید

حقوق بشر

دانشجو

مرجان افتخاری

16 آذر روز دانشجو و مبارزات دانشجوئی، در سال های دیکتاتوری شاه را در شرایطی برگزار می کنیم که این جنبش قدیمی و پر سابقه، دوران سیاسی،تجربیات، تغیر و تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته است. تجربیاتی که به آسانی و در اثر گذشت ساده زمان بدست نیامده است. رشد و گسترشی که در بستر شرایط سیاسی و دوران ویژه ای از تاریخ مبارزات ضد دیکتاتوری و ضد امپریالیستی دانشجویان و مردم کشورمان بدست آمده است. و تا امروز همه ما، از هر قشر و طبقه ای بهای سنگینی را برای آن پرداخته ایم. پس بجا است که از تجربیات گذشته استفاده کنیم و بقول معروف گذشته را چراغ راه آینده قرار دهیم.

از دیر باز، و بویژه در سال های 56-51، دوران دانشجوئی خودم در دانشگاه تهران، این جنبش بنا به خصلت روشنفکری و روشنگری، دیگر تحت تاثیر تئوری انقلابی مارکسیسم نبود، بلکه آنرا بعنوان تنها ایدئولوژی آزادیبخش بخش و انقلابی، و بعنوان تنها ابزار مبارزه طبقه کارگر و توده های مردم پذیرفته بود، و آنرا در مبارزات ضد دیکتاتوری و ضد امپریالیستی بکار میبرد.

به مناسبت 16 آذر، و با یادی از آن دوران، سعی مبکنم تصویری از روحیات، ایده ها، گرایشات و اشکال مبارزاتی سال های 56-51 را بطور خیلی خلاصه ارائه داده، و به تجربیات خودم که دانشجوی دانشکده علوم بودم و همسرم که دانشجوی دانشکده فنی بود و حدس میزنم در اواخر سال 1362 اعدام شد (هرگز تاریخ دقیق آن مشخص نشد و شاید هم زیر شکنجه کشته شده است) اشاره کنم.

در این سال ها، تحت تاثیر سیاهکل و مبارزات مردم آمریکای لاتین، موج نو و نفس تازه ای در بین دانشجویان و جنبش آن دمیده شد. که تاثیر آنرا درشکل های حرکتی، اعتراضات، شعار ها و بطور کلی مبارزات دانشجوئی میشد مشاهده کرد. این دوره از مبارزات دانشجوئی را میتوان دوران گذار و یا دوران بلوغ دانشجوئی ارزیابی کرد.در کنار این موضوع، شرایط خفقان آمیز، جو پلیسی، گارد دانشگاه، کنترل دانشجویان، نفوذ عناصر ساواکی و کنترل آزمایشگاه ها و تصفیه کتابخانه های دانشگاه، جزئی از شرایط دوران دانشجوئی ما بود. ولی آنچه که مهم است و باید به آن اشاره شود, علیرغم شرایط سخت و وجود عناصر مشکوک در بین دانشجویان، کادر دفتری و علمی دانشگاه، فعالین دانشجوئی با ابتکارهای خاص آن دوران، شکل های مختلف مبارزاتی و حرکتی را بکار میبردند که بسیار هم موئثر بود.

در این سال ها، گرایشات سیاسی و اشکال مبارزاتی دانشجوئی در دانشکده ها متفاوت بود. درست مانند وضعیت امروز جنبش دانشجوئی، سه گرایش چپ، مذهبی و لیبرال در بین دانشجویان مطرح بود.بطور خلاصه و کوتاه، در دانشکده های علوم و فنی جو و فضای عمومی بطور کلی چپ بود، این موضوع برای گارد دانشگاه و ساواک هم کاملا مشخص بود. از سال های دور، و بدلیل حرکت های دانشجوئی، از جمله 16 آذر، و خط کمر بندی شرکت واحد، دانشجویان این دو دانشکده، بویژه فنی در تمام دانشگاه شهرت مبارزاتی داشتند. همانطور که میدانید تعدادی از رهبران سازمان های چپ، دانشجویان این دانشکده ها بودند. در دانشکده های پزشکی، حقوق و ادبیات چند تفکر و گرایش چپ، مذهبی، و لیبرال را میشد ملاحظه کرد. دانشجویان این سه دانشکده در اعتصابات و حرکت های دانشجوئی بطور محدود شرکت میکردند، وبیشتر تمایل به حرکت های صنفی دانشجوئی داشتند.

پلی تکنیک، یکی از دانشکده های استثنائی آن دوران بود. بطوریکه گارد دانشکده آنرا " لانه زنبور" نامیده بود. و از گذشته های دوربه یکی از پایگاه های قوی جنبش چپ معروف بود. مجموعه ای از ملیت های آذری، لر، کرد، خوزستانی و فارس جو بسیار سیاسی و چپ را به این دانشکده داده بودند. رابطه نزدیک دانشجویان و دانش آموزان سال های آخر دبیرستان البرز امکانات مناسبی را برای شرایط بحرانی فراهم آورده بود.

دانشگاه صنعتی،همانطور که پس از بهمن 57 " شریف" نامیده شد، بیشتر به گرایشات مذهبی معروف بود. دانشکده علم و صنعت هم مجموعه ای بود از تفکرات و ایده های مذهبی و چپ. تفکر مذهبی که در آن زمان، به سختی برای ما شناخته شده بود. دیدگاه ها و گرایشاتی مذهبی که در آن زمان برای اکثر دانشجویان نا شناخته بود. ولی در سال های بعد، پس از روی کار آمدن رژیم اسلامی برای ما مشخص شد. مجموعه ای از شریعتی، فدائیان اسلام ، فرقان و گروه های مذهبی دیگر. بهر حال با تردید و بد بینی عمومی به آن نگاه می کردیم و حق هم داشتیم.

علیرغم اختناق و خفقان دیکتاتوری شاه، دانشجویان به مناسبت ها و دلائل سیاسی مختلف دست به اعتصاب و حرکت های اعتراضی میزدند. هیچ سالی را بیاد ندارم که در 16 آذر، پیاده روی جلوی دانشگاه و تمام اطراف آن بسته نشده باشد. از چند روز قبل تعداد زیادی پاسبان اطراف دانشگاه را بروی مردم می بستند. و گارد دانشگاه حالت آماده باش داشت. چون مشخص بود که دانشجویان 16 آذر را بهر قیمتی برپا میکنند. حرکت های اعتراضی و موضعی به مناسبت های مختلف، از جمله، 31 فروردین، سالروز اعدام بیژن جزنی و همراهانش، یا در 29 بهمن 1352 و پس از آن در سالروز اعدام گلسرخی و دانشیان همیشه حرکت های موضعی در رستوران، کافه تریا، کتابخانه صورت میگرفت و یا سالروز مرگ تختی بعنوان چهره و قهرمان ملی و مردمی.

تجربه طولانی دوران دانشجوئی در شرایط بسیار سخت، افت و خیز های چند سال اخیرجنبش دانشجوئی، گرایشات سیاسی آنان و بویژه مبارزات چند ماه اخیر دانشجویان، مسائلی است که نمی توان بسادگی و بدون حساسیت از کنار آن گذشت. جنبشی که بدون تردید در رشد مبارزاتی جنبش های اجتماعی معلمان، زنان، ضد جنگ و ... تاثیر و حتی گاهی نقشی بیش از جنبش دانشجوئی می تواند داشته باشد. این جنبش، بخشی از جنبش انقلابی است که باید بتواند نه تنها پیوند خود را با سایر جنبش های اجتماعی بوجود آورد بلکه بعلت سابقه، تجربه و خصلت مبارزاتی در رشد و گسترش این جنبش ها نقش مهمی می تواند داشته باشد. به همین دلیل، فعالین گرایشات چپ، مسئولیت و نقش مهمی در پیشبرد مبارزات دمکراتیک دانشجوئی و در نتیجه جنبش های اجتماعی دارند.

کشور ما و مردم ما شرایط بسیار حساسی را پیش رو دارند، که هر نیروی انقلابی و فعالین دانشجوئی باید با بررسی و ارزیابی از مجموعه شرایط، برای پیشبرد مبارزه ای سخت و طولانی، با رژیم اسلامی و تهدید های امپریالیستی که مدت ها است بر فراز کشور ما قرار دارد آماده باشند. به همین دلیل است که فعالین دانشجوئی چپ مسئولیتی بیش از آنچه که تصور می شود را بعهده دارند.

احتمال حمله نظامی کشور های امپریالیستی بویژه آمریکا و فرانسه تحت پوشش پروژه هسته ای رژیم نکبت بار اسلامی و پی آمد های این حمله می تواند به فاجعه بشری قرن 21 منتهی شود. به بیان ساده، حمله احتمالی آمریکا منطقه خاورمیانه را به کانون جنگ و بحران دائمی تبدیل خواهد کرد. جنگی که به مراتب طولانی تر از جنگ سی و جند ساله ویتنام و به مراتب پیچیده تر و تخریبی تر از آن خواهد بود.

ایجاد جنگ های مذهبی، فرقه ای و ناسیونالیستی گوناگون، قدرت گرفتن نیرو های ارتجاعی اسلامی و گروه های تروریستی اسلامی، باز گذاشتن دست اسرائیل در سرکوب بیشتر مردم فلسطین، قوی تر شدن دولت های ارتجاعی منطقه تنها و تنها پیامدهای اولیه ناشی از حمله نظامی امپریالیسم تجاوزگر آمریکائی است. در کنار آن، فقر، بدبختی، آوارگی توده های میلیونی مردم را نا گفته نباید گذاشت.

رژیم اسلامی، سیاست های خارجی و منطقه ای آن و از همه مهمتر پروژه هسته ای او راه را برای استراتژی سیاسی ونظامی تعین و تدوین شده امپریالیسم آمریکا باز میگذارد. تا کنون، تنها نظریه